Ẩm thực miền Tây Nam Bộ

“Miền Tây” không chỉ nhắc người ta về một vùng đất xanh mát, trù phú mà còn khơi dậy trong lòng du khách những “món ngon tuyệt đỉnh” chỉ vùng đồng bằng sông Cửu Long mới có. Nam Bộ nói chung và miền Tây nói riêng với khí hậu “mưa thuận gió hòa” quanh năm, tạo điều kiện cho cây lá tốt tươi, sông ngòi tràn đầy phù sa bồi đắp. Chính nhờ điều kiện như vậy đã hình thành nên nền ẩm thực miền Tây rất phong phú và đa dạng. Hầu như du khách nào đến miền Tây, ngoài mục đích tham quan ngoại cảnh còn để thưởng thức những đặc sản miền Tây, những món ngon nổi tiếng miền Tây.

Đến miền Tây, đâu đâu cũng thấy đất rộng sông dài, kênh rạch chằng chịt, nhiều hồ, búng, láng, đầm trũng v.v.. Nhờ có vậy mà hệ sinh thái động thực vật ở miền Tây rất nhiều và đa dạng. Ngay cả cách chế biến món ăn của người miền Tây cũng mang “hơi hướm” một thời khẩn hoang, mở mang bờ cõi. Miền Tây còn rất nhiều khu “rừng thiêng nước độc”, các khu rừng đước, rừng tràm, rừng nguyên sinh ngập mặn, tất cả đã làm nên nét riêng ẩm thực phương Nam, nét văn hóa sông nước trong nền ẩm thực miền Tây Nam Bộ.

Với hơn 400km bờ biển, khoảng 14,000km sông ngòi, hàng ngàn km kênh đào với vài chục cù lao xanh bồng bềnh trên sông nước, nền ẩm thực phương Nam mang đậm “dấu ấn” của quá trình khai phá miền đất hoang sơ. Từ chỗ chỉ biết tận dụng các nguồn sẵn có đến việc mày mò, tìm tòi, nuôi trồng để làm nên thức ăn nuôi sống hằng ngày, những con người vùng đất phương Nam đã biết cách và có kinh nghiệm trong việc chọn lựa và chế biến thức ăn để sinh tồn. Ngày nay, “dấu ấn” đó thể hiện trong nền ẩm thực miền Tây qua các món ăn như cá lóc nướng lá sen, cá lóc nướng bùn, chuột đồng nướng, bông điên điển nấu canh chua…

Nhờ vào địa hình quy định và sự suy nghĩ sáng tạo, người miền Tây đã làm nên những món ăn đặc trưng nền văn minh lúa nước, các món ăn được chế biến từ lúa gạo và rau quả (rau rừng, điên điển, bông súng, rau muống, sầu đâu, bồn bồn, ba khía…), động vật nuôi trồng hoặc sống tự nhiên ở vùng sông nước như cá, tôm, rắn, lươn, ếch, chuột đồng… Một bữa ăn đạm bạc nhất của người miền Tây Nam Bộ chúng ta cũng có thể thấy có đầy đủ rau xanh và thức ăn đầy chất dinh dưỡng từ cá, tôm, cua, ốc…

Sự phong phú, dồi dào của nguồn thức ăn ở miền Tây mà người miền Tây có nhiều món ăn sáng tạo theo một cách rất riêng, rất đặc trưng miền Tây Nam Bộ. Những món ăn tưởng chừng bình bị dân dã, theo năm tháng lại có tên trong danh sách các món ăn đặc sản miền Tây có mặt ở các nhà hàng, quán ăn sang trọng như canh chua cá lóc kho tộ, cá lóc nướng trui, bông bí kho quẹt chấm mấm nêm, gỏi bồn bồn… Các món ăn dân dã của miền Tây đã “khẳng đinh thương hiệu” cho nền ẩm thực miền Tây một nét rất riêng, vốn dĩ chỉ ở miền Tây mới có.

Ẩm thực miền Tây không chỉ thể hiện qua từng món ăn, cách chế biến món ăn mà còn qua sự hiếu khách, cái cách “xởi lởi” mời cơm khách mỗi dịp ghé đến miền Tây. Các món ăn được bày trí khéo léo, khách đến nhà tùy vào “mùa nào” mà thết đãi “thức ấy”. Món ăn đặc sản miền Tây có “gốc gác” xuất phát từ “cây nhà lá vườn” nhưng hầu như món nào cũng để lại ấn tượng rất sâu đậm trong lòng thực khách. Lắm khi, có người “phải lòng” các món ngon đặc sản của miền Tây, thế là một năm phải đôi ba lần về miền Tây, đến với miền Tây để được thưởng thức đúng cái hương vị mà mình “trót” nhớ.

Đến miền Tây, chắc chắn du khách sẽ được nghe đến các món ăn bình dân như cá lóc nướng trui, bún nước lèo, mắm kho, chuột đồng rôti lá cách, ếch xào ống tre, bánh cống Xoài Cà Nã, hủ tiếu Mỹ Tho, lẩu mắm rau đắng, lươn um, tôm lụi Bạc Liêu, lẩu cá basa, lẩu cá kèo, lẩu lươn, hủ tiếu Mỹ Tho, nem Cái Răng, cháo lòng Cái Tắc, bún nước lèo (bún mắm) Sóc Trăng… Ẩm thực miền Tây rất đa dạng và phong phú, từ vùng này sang vùng khác, từ miền này sang miền khác, chung quy lại một điều là các món ăn nổi tiếng miền Tây còn gắn liền với nét văn hóa của con người miền Tây.

Các dân tộc sinh sống ở vùng đất phương Nam cũng đã làm nên sự đa dạng, phong phú cho nền ẩm thực miền Tây. Mỗi dân tộc có một nét độc đáo riêng trong cái chung của nền ẩm thực phương Nam. Tuy nhiên, ở mỗi dân tộc vẫn giữ được đặc điểm đặc trưng mà chỉ khi nào nhắc đến, thực khách sẽ dễ dàng nhận ra ngay ví dụ như vùng Sóc Trăng có món bún nước lèo (bún mắm) của người Khmer, hay người Ấn có những món ngon như cơm cà ri, cháo giò heo…  Dọc dài theo miền Tây, Quý khách có thể tìm thấy nhiều món ăn ngon có “gốc gác” từ người Hoa, người Chăm, người Khmer, người Việt… ví dụ như lẩu cháo cá lóc, bún mắm, bánh xèo, lẩu cá linh bông điên điển, lẩu cua đồng v.v..

Ẩm thực miền Tây đã làm say lòng biết bao nhiêu du khách, thậm chí cả những người chưa từng đến miền sông nước cũng biết đến tiếng tăm. Các món ăn miền Tây phong phú về chủng loại và hấp dẫn về hương vị sau khi du nhập ra miền Trung, miền Bắc, hương vị đã thay đổi nhiều, có nhiều biến tấu để phù hợp với người dân các vùng miền. Tuy nhiên, cái đậm đà, sâu sắc trong từng món ăn thì khó mà lẫn được. Vì thế, muốn thưởng thức đúng với “cái gu”, cái hương vị đặc trưng của người miền Tây nhất thiết phải về miền Tây mới gọi là “đúng điệu”. Từ đó cho thấy một điều, ẩm thực miền Tây cũng là một trong những yếu tố “lôi kéo” thu hút du khách đến tham quan miền Tây.

Ẩm thực miền Tây chứa đựng cả một thế giới sản vật chan hòa chất liệu, màu sắc, vẫn mang hơi thở của vườn rộng sông dài. Nếu có dịp chúng ta ghé vào nhà một người dân miền Tây sẽ được mời ăn bữa cơm đơn giản với mắm lóc chưng thịt, thịt kho nước dừa, với đĩa rau sống đủ các loại. Có khi, đó chỉ là bữa cơm nóng với cá rô đồng kho quẹt, cay hít hà, thơm chút vị tiêu mà Quý khách lại tưởng chừng như đó là bữa ăn ngon nhất từ trước đến nay. Các món ăn dân dã của người miền Tây đôi khi lại góp phần xây dựng nên một nền ẩm thực miền Tây vừa dung dị, vừa nghệ thuật. Ẩm thực miền Tây chính vì thế mà đã từ từ “thấm” sâu vào lòng thực khách và nâng lên đến một vị trí khá cao trong bản xếp hạng nền ẩm thực các vùng miền.